سقوط بشار اسد، رئیسجمهور سوریه، پس از اینکه نیروهای شورشی این آخر هفته وارد دمشق شدند، شبکه نفوذ ایران در خاورمیانه را نابود کرد. اما اکنون اسرائیل، ایالات متحده و قدرتهای عربی با خطر بیثباتی و افراطگرایی ناشی از نیروهایی که جای او را میگیرند، مواجهاند.
سقوط بشار اسد در سوریه؛ تضعیف نفوذ ایران و نگرانی از خلا قدرت
به گزارش خبرگزاری ماه آزادی، در میان نیروهای شورشی که منجر به سقوط بشار اسد و از بین رفتن ۵۰ سال حکومت خاندان او و پدرش شد، برجستهترین گروه هیئت تحریر الشام بود. یک گروه سنی که قبلا به القاعده وابسته بود و توسط ایالات متحده و سازمان ملل بهعنوان یک سازمان تروریستی شناخته شد.
کشورهای غربی و عربی نگراناند که ائتلاف شورشی تحت رهبری HTS ممکن است به دنبال جایگزین کردن رژیم اسد با یک حکومت اسلامی سختگیر باشد. یا حتی حکومتی که توانایی یا تمایل کمتری برای جلوگیری از بازگشت نیروهای رادیکال دارد.
عبدالعزیز الساگر، مدیر مرکز پژوهشهای خلیج فارس، گفت:
در داخل و خارج منطقه ترس شدیدی از خلا قدرت ناشی از سقوط بشار اسد وجود دارد.
او همچنین به جنگهای داخلی که پس از سرنگونی صدام حسین، رئیسجمهور عراق، در سال ۲۰۰۳ و معمر قذافی، دیکتاتور لیبی در سال ۲۰۱۱ رخ داد، اشاره کرد. یک دیپلمات ارشد غربی در منطقه، که به شرط ناشناس ماندن صحبت کرد، به رویترز گفت:
با پراکندگی نیروهای شورشی، هیچ برنامهای برای نحوه حکومت بر سوریه وجود ندارد. کشوری پیچیده که از اقوام و مذاهب مختلف تشکیل شده و هرکدام پایگاه قدرت منطقهای خود را دارند.
این دیپلمات ارشد ابراز نگرانی کرد که بیقانونی در سوریه ممکن است به شکوفایی گروههای افراطی مانند داعش منجر شود. گروهی که در سال ۲۰۱۴ بخشهای وسیعی از سوریه و عراق را تصرف و یک خلافت اسلامی تاسیس کرد.
جو بایدن، رئیسجمهور ایالات متحده، روز یکشنبه از سقوط بشار اسد استقبال کرد و گفت که او باید برای حکومت استبدادی خود پاسخگو باشد. او در ادامه هشدار داد که رفتن او لحظهای پر از خطر و عدم قطعیت است.
آینده سوریه
سرعت سقوط بشار اسد، تنها دو هفته پس از شروع حمله شورشیان، بسیاری را در کاخ سفید غافلگیر کرد. یک مقام ارشد ایالات متحده گفت که واشنگتن اکنون به دنبال راههایی برای ارتباط با تمام گروههای شورشی است.
تا کنون، واشنگتن عمدتا از گروههای کرد سوری مانند نیروهای دموکراتیک سوریه حمایت میکرد که مناطق تحت کنترل آنها در شمال شرقی است. با این حال، این گروهها با یکی از جناحهای شورشی پیروز اصلی، ارتش ملی سوریه، که توسط ترکیه حمایت میشود، در تضاد هستند. متحدان اسد، تهران و مسکو، که ۱۳ سال با حمایت نظامی، نیروی انسانی و نیروی هوایی حکومت او را تقویت کردند هم با پیامدهای گستردهای از سقوط سریع او مواجهاند.
مسکو، که به اسد و خانوادهاش پناه داد، دو پایگاه نظامی بزرگ در سوریه دارد که ردپای اصلی آن در خاورمیانه به حساب میآید. پایگاه دریایی آن در طرطوس در دریای مدیترانه نقطهای کلیدی برای انتقال پیمانکاران نظامی به داخل و خارج از آفریقا بود. برای تهران، اتحادش با اسد سنگ بنای قدرتش در منطقهای عمدتا سنی بود که نسبت به ایران شیعه بدگمان هستند.
از دست رفتن امکان بازسازی محور مقاومت
سقوط بشار اسد یک محور نفوذ محوری را نابود کرد و توانایی تهران برای نمایش قدرت و حفظ شبکه گروههای شبهنظامی در خاورمیانه، به ویژه به متحدش حزبالله در لبنان، را تضعیف کرد. یک مقام ارشد ایرانی روز دوشنبه به رویترز گفت که این کشور یک خط ارتباط مستقیم با شورشیان باز کرده تا از مسیری خصمانه جلوگیری کند.
کارزار نظامی یک ساله اسرائیل پیش از این قدرت نظامی حزبالله و گروه فلسطینی حماس در غزه را به شدت تضعیف کرد.
اسد برای ایران یک مسیر حیاتی برای ارسال تسلیحات برای بازسازی حزبالله فراهم میکرد. جاناتان پانیکاف، معاون سابق افسر اطلاعات ملی ایالات متحده برای خاورمیانه، گفت که سرنگونی او میتواند بازسازی مجدد حزبالله را دشوارتر کند و احتمال ادامه آتشبسی که ماه گذشته با اسرائیل توافق شد را افزایش دهد.
بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل، سرنگونی اسد را یک روز تاریخی خواند که به دنبال ضربات اسرائیل به ایران و حزبالله رخ داد. او گفت که به نیروهای اسرائیلی دستور داد تا مناطق نزدیک به منطقه حائل مرزی را تصرف کنند تا امنیت اسرائیل تامین شود.
نیروهای اسرائیلی روز دوشنبه حملاتی هوایی علیه سایتهای مشکوک سلاحهای شیمیایی و موشکی انجام دادند تا از افتادن آنها به دست بازیگران خصمانه جلوگیری کنند.
کارمیت والنسی، محقق ارشد در موسسه مطالعات امنیت ملی، یک اندیشکده سیاست امنیتی اسرائیل مستقر در تلآویو، گفت که با وجود خطر دورهای طولانی از هرج و مرج و خشونت در سوریه، سقوط بشار اسد میتواند به نفع اسرائیل باشد.
