براساس گزارش آژانس انرژی اتمی، ایران فعالیت‌های هسته‌ای پنهانی با استفاده از مواد اعلام‌نشده به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) در سه سایت انجام داد.
این مکان‌ها مدت‌هاست تحت تحقیقات این نهاد قرار دارند. این موضوع در گزارشی گسترده و محرمانه از سوی آژانس به کشورهای عضو اعلام شد که نسخه‌ای از آن هم به دست رویترز رسید. به گزارش خبرگزاری ماه آزادی، یافته‌های این گزارش جامع که به درخواست شورای حکام ۳۵ عضوی آژانس در نوامبر ایجاد شد، زمین بازی را برای تلاش ایالات متحده، بریتانیا، فرانسه و آلمان فراهم می‌کند تا آژانس ایران را به دلیل نقض تعهدات خود در زمینه عدم اشاعه سلاح‌های هسته‌ای، رسما محکوم کند.
صدور چنین قطعنامه‌ای خشم ایران را برخواهد انگیخت و ممکن است گفت‌وگوهای هسته‌ای بین تهران و واشنگتن را بیش از پیش سخت کند. به گفته دیپلمات‌ها، این چهار کشور غربی قصد دارند بر اساس یافته‌های گزارش، پیش‌نویس قطعنامه‌ای را برای تصویب در جلسه آتی شورای حکام که در هفته منتهی به ۹ ژوئن برگزار می‌شود، ارائه دهند. این نخستین بار در تقریبا ۲۰ سال قبل خواهد بود که ایران به طور رسمی در وضعیت عدم انطباق با تعهداتش معرفی می‌شود.
ایران همواره می‌گوید هدفش از دستیابی به فناوری هسته‌ای، استفاده‌های صلح‌آمیز است. همچنین اتهامات کشورهای غربی درباره تلاش برای ساخت سلاح هسته‌ای را رد می‌کند. در حالی که بسیاری از یافته‌ها مربوط به فعالیت‌هایی است که دهه‌ها پیش انجام و پیش‌تر نیز مطرح شده‌اند، اما نتیجه‌گیری‌های این گزارش جدید از سوی آژانس قطعی‌تر است. این گزارش مروری بر تحولات سال‌های اخیر دارد و شواهدی روشن‌تر از فعالیت‌های هماهنگ و پنهانی ارائه می‌دهد؛ برخی از این فعالیت‌ها مرتبط با تولید سلاح هسته‌ای بوده‌اند.
گزارش آژانس برهم‌زننده مذاکرات؟
همچنین گزارش تاکید می‌کند که همکاری ایران با آژانس همچنان در برخی جنبه‌ها کمتر از حد رضایت‌بخش است. آژانس همچنان منتظر دریافت توضیحات درباره رد پای اورانیوم کشف‌شده در دو سایت از چهار سایتی است که تحت تحقیق هستند. در سه سایت، آزمایش‌های پنهانی انجام شده‌اند.
آژانس نتیجه‌گیری کرده است که «این سه مکان و سایر مکان‌های احتمالی مرتبط، بخشی از یک برنامه هسته‌ای ساختارمند اعلام‌نشده بودند که ایران تا اوایل دهه ۲۰۰۰ اجرا می‌کرد و برخی از فعالیت‌ها از مواد هسته‌ای اعلام‌نشده استفاده کرده‌اند».
طبق گزارش، مواد هسته‌ای یا تجهیزات به شدت آلوده‌شده به این مواد در مکان چهارم یعنی تورقوزآباد، بین سال‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۸ نگهداری شده‌اند. گزارش می‌گوید که آژانس نتیجه‌گیری می‌کند که ایران مواد هسته‌ای و فعالیت‌های مرتبط با آن را در سه سایت اعلام‌نشده گزارش نکرده است.
در سایت لویزان-شیان در تهران، یک دیسک فلزی از جنس اورانیوم در سال ۲۰۰۳ دست‌کم دو بار در تولید منابع نوترونی با تحریک انفجاری به کار رفته است. فرآیندی که برای آغاز انفجار در یک سلاح هسته‌ای طراحی می‌شود. این فعالیت‌ها بخشی از آزمایش‌های «در مقیاس کوچک» بوده‌اند.
براساس اعلام دیپلمات‌ها، این گزارش احتمالا منجر به ارجاع ایران به شورای امنیت سازمان ملل خواهد شد. هرچند این اقدام به احتمال زیاد در یکی از جلسات بعدی شورای حکام انجام خواهد شد. در کوتاه‌مدت، این گزارش احتمالاً باعث تسریع یا گسترش برنامه هسته‌ای ایران خواهد شد؛ همان‌گونه که در واکنش به توبیخ‌های پیشین نیز چنین کرده است. این موضوع می‌تواند گفت‌وگوها با ایالات متحده برای مهار این برنامه را نیز با دشواری‌های بیشتری مواجه سازد.
